Le Centre Michel Foucault d'études françaises, l'École des hautes études en sciences sociales et l'Université de Varsovie organisent des journées d'études sur : « “L'évènement 1989” à l'Est. Vingt ans d'interprétations ». Elles se tiendront à Varsovie les 17 et 18 octobre 2008. L'objet de ces journées d'étude, principalement destinées aux doctorants et jeunes chercheurs, ne consiste ni à commémorer l'évènement vingt ans après, ni à relativiser l'évènement en suggérant des continuités derrière les discontinuités, en incitant à appréhender le présent en fonction du passé. Il s'agit plutôt d'interroger les mécanismes de construction des sens attribués à l'évènement « 1989 ». La langue de travail est le français. Les communications en polonais et en anglais sont acceptées. Une traduction simultanée en polonais est prévue.

See below for English
Poniżej tekst w języku polskim

• Centre Michel Foucault d'études françaises
• Ecole des hautes études en sciences sociales
• Université de Varsovie

Journées d'études

« L'évènement 1989 » à l'Est
Vingt ans d'interprétations

17-18 octobre 2008
Université de Varsovie

Dans son film 12h08 à l'Est de Bucarest, le réalisateur Roumain Corneliu Porumboiu fait de la fuite des époux Ceaucescu, le 22 décembre 1989, le symbole de « l'évènement 1989 » en Roumanie. Plus généralement, c'est toute la « révolution » de décembre qui est érigée comme événement structurant les représentations et la mémoire du passé, de même que la chute du mur de Berlin en ex-RDA ou l'épisode de la table-ronde en Pologne et Hongrie. Point de rencontre entre un passé communiste encore assez méconnu et un présent complexe à déchiffrer, l'évènement 1989 se voit accorder une place à part comme opérateur symbolique des transformations qui affectent la politique, l'économie et les sociétés à l'Est de l'Europe. Pourtant, l'évènement se déroule sur une temporalité très courte, de quelques jours, de quelques semaines tout au plus. Mais il est interprété par les sociétés qu'il affecte comme une rupture dans les évolutions politiques, économiques et sociales se déroulant sur des temporalités longues. Ce paradoxe conduit les acteurs sociaux à développer un discours sur l'évènement pour lui conférer une dimension symbolique.

Les discours scientifiques, intellectuels et politiques, les évocations littéraires et artistiques se référant au postcommunisme en Europe centrale et orientale renvoient toujours à 1989 comme moment-clé, moment fondateur pour les uns, moment de réarticulation et de recomposition pour les autres. 1989 est devenu un marqueur temporel qui fixe les représentations du passé, du présent mais aussi du futur. Qu'on soit attentif aux continuités comme aux discontinuités, 1989, comme “changement de régime”, “révolution”, “changement systémique”, etc. est toujours analysé comme un moment central de l'histoire de l'Europe centrale, de l'histoire européenne au sens large et de l'histoire mondiale. Ce travail d'interprétation est en général ambigu : il néglige la complexité de l'évènement en favorisant les approches téléologiques ; il risque également d'occulter la spécificité des histoires nationales dans la construction de l'événement.

L'objet de ces journées d'étude ne consiste ni à commémorer l'évènement vingt ans après, ni à relativiser l'évènement en suggérant des continuités derrière les discontinuités, en incitant à appréhender le présent en fonction du passé. Il s'agit plutôt d'interroger les mécanismes de construction des sens attribués à l'évènement « 1989 ». Existe-t-il un seul 1989 ou bien 1989 est-il né de la rencontre de multiples 1989 nationaux, unifiés postérieurement sous une symbolique commune ? D'autre part, comment cette séquence historique particulière qu'est 1989 a-t-elle donné lieu pendant son déroulement et surtout par la suite à des interprétations, des réinterprétations et des conflits d'interprétation, en fonction de l'identité des interprètes, du contexte et de l'arène dans laquelle ces discours prennent place ? La vision dominante de 1989 comme séquence de transformation démocratique ou comme révolution libérale semble avoir récemment laissé place à des interrogations sur la nature de ces changements. Comment une interprétation dominante s'installe dans nos représentations avant de péricliter ? Dans quel contexte, à quelle occasion, celle-ci est-elle remise en cause et laisse-t-elle place à une pluralité d'interprétations, voire, dans certains, cas à une logique de flou ?

On prendra donc garde ici à ne pas substantialiser l'évènement mais à l'appréhender par le biais de discours politiques et intellectuels, de travaux de sciences sociales, de débats et controverses publiques, dans les espaces (y compris littéraires, cinématographiques, artistiques, commémoratifs, etc.) où sont produits des écritures et réécritures souvent plurielles de l'évènement.

Plusieurs pistes de réflexion seront privilégiées :

- Quelles sont les visions nationales de l'évènement ? Comment se représente-t-on 1989 en Pologne, en Hongrie, en ex-RDA, etc., voire dans les autres pays de l'Union Européenne et au niveau de l'Union Européenne elle-même ? Quels sont les faits qui « font » l'événement dans les différents pays et comment expliquer ces différences ?

- Quelles sont, au-delà des faits concrets, les traces matérielles de l'évènement (table-ronde polonaise, place de l'Université à Bucarest, mur de Berlin, ...) qui sont affectées d'un sens symbolique ? Commémore-t-on l'évènement et, le cas échéant, comment ?

- Quelles sont les interprétations conférées à l'évènement au cours de l'évènement lui-même, c'est-à-dire « le travail de la signification » (B. Gobille) par les acteurs et les observateurs de l'évènement en train de se faire ?

- Quelles sont les interprétations et conflits d'interprétation de l'évènement après 1989, dans les univers de production symbolique (littérature, cinéma, art..), les sciences sociales, l'arène de la compétition politique, les mouvements sociaux, les milieux économiques, etc.

La langue de travail est le français. Les communications en polonais et en anglais sont acceptées. Une traduction simultanée en polonais est prévue.

Les propositions de communication (résumé de 400 mots maximum) et un court CV sont à envoyer à colloqueevenement@yahoo.fr avant le 30 mai 2008. La sélection des propositions sera soumise au Conseil scientifique du Centre Michel Foucault. Les postulants seront informés de leur participation le 30 juin 2008 au plus tard. Les papiers devront être envoyés aux organisateurs le 20 septembre 2008 au plus tard. Le CMF prendra en charge l'hébergement de chacun et le déplacement de quelques participants.

Comité d'organisation :

Agnès Chetaille (CEMS-EHESS), Matthieu Gillabert (Institut d'histoire contemporaine, Université de Fribourg), Gauthier Graslin (Géophile-ENS Lyon), Jérôme Heurtaux (CERAPS-CNRS), Audrey Kichelewski (CMF-EHESS), Cédric Pellen (SPIRIT-CNRS), Karolina Sztandar-Sztanderska (IS UW, CERI IEP), Maja Szymanowska (GRIHL-EHESS), Paweł Rodak (IKF-UW)

Contact et renseignements : colloqueevenement@yahoo.fr

____________________________________________________________________________

• Centrum Michela Foucault
• Ecole des hautes études en sciences sociales
• Uniwersytet Warszawski

zapraszają do udziału w konferencji naukowej

Rok 1989
w Europie Środkowo-Wschodniej
Dwadzieścia lat interpretacji

Uniwersytet Warszawski
17-18 października 2008

W swoim filmie 12:08 na wschód od Bukaresztu, rumuński reżyser Corneliu Porumboiu przedstawia ucieczkę Ceaucescu 22 grudnia 1989 r. jako symbol „wydarzeń 1989 roku” w Rumunii. Grudniowa „rewolucja” jest postrzegana jako wydarzenie strukturujące wyobrażenia i pamięć przeszłości, podobnie jak zburzenie muru berlińskiego w byłym NRD, czy rozmowy okrągłego stołu w Polsce. Wydarzenia 1989 roku – jako zetknięcie jeszcze nie rozpoznanej komunistycznej przeszłości z trudną do odczytania przyszłością – stały się symbolem późniejszych transformacji zachodzących w polityce, gospodarce i życiu społecznym państw Europy Środkowo-Wschodniej. Całość tych wydarzeń zamyka się każdorazowo w kilku dniach, najwyżej w kilku tygodniach. Mimo to, są one postrzegane przez społeczeństwa Europy Środkowo-Wschodniej jako zerwanie ciągłości, istotna zmiana w długotrwałych procesach zachodzących w polityce, gospodarce i społeczeństwie. Ten paradoks sprawia, że aktorzy społeczni tworzą dyskurs o „wydarzeniach 1989 roku” nadając mu wymiar symboliczny.

Wypowiedzi naukowe, intelektualne eseistyczne, polityczne w Europie Środkowo-Wschodniej, a także prace literackie i artystyczne, poruszające kwestie odwołujące się do postkomunizmu zawsze przywołują rok 1989 jako moment kluczowy. Dla jednych stanowi on początek, moment założycielski, dla innych jest to czas swoistej rekompozycji, reartykulacji. Rok 1989 stał się cezurą, która decyduje o postrzeganiu przeszłości, teraźniejszości, a nawet przyszłości. Nawet, jeśli mamy do czynienia z analizą, która bierze pod uwagę ciągłośc i nieciągłośc, rok 1989 – jako „zmianę reżimu”, „rewolucję”, „zmianę systemową” – jest zawsze analizowany jako zdarzenie, jako moment, którego znaczenie jest centralne z punktu widzenia historii Europy Środkowo-Wschodniej, historii europejskiej, czy nawet historii światowej. Interpretacje są często niejasne: pomijają złożoność zjawiska, preferują podejście albo polityczne i ideologiczne, albo uniwersalizujące teleologiczne, konstrując to wydarzenie zacierają specyfikę historii narodowych.

Celem konferencji nie jest ani upamiętnienie wydarzeń w ich zbliżającą się dwudziestą rocznicę, ani też relatywizacja ich znaczenia poprzez doszukiwanie się ciągłości w nieciągłości, czy nawoływanie do analizy teraźniejszości poprzez odwołanie się do przeszłości. Chodzi raczej o postawienie pytania o mechanizmy konstruowania znaczeń przypisywanych wydarzeniom 1989 roku. Czy istnieje jeden rok 1989, czy raczej rok ten, jako wspólny symbol, zrodził się z późniejszego połączenia wielu narodowych wydarzeń? W jaki sposób ta szczególna sekwencja historyczna, którą jest rok 1989 – jego przebieg i, przede wszystkim, jego dalsze konsekwencje– stawał się przedmiotem interpretacji, reinterpretacji, konfliktów interpretacji, których treść związana jest z tożsamością interpretatorów, kontekstem i przestrzenią, w której je wygłaszano? W jaki sposób doszło do wytworzenia dominującej interpretacji wydarzeń 1989 roku oraz jak dochodzi do jej rozkładu? Wydaje się bowiem, że ostatnimi czasy dominujące wyobrażenie 1989 roku jako sekwencji prowadzącej do transformacji demokratycznej czy rewolucji liberalnej jest wypierane przez pytania o naturę tych przemian. W jakim kontekście i w jakiej sytuacji dochodzi do podważenia dominującego dotychczas wyobrażenia, do dopuszczenia różnorakich interpretacji, czy nawet w niektórych przypadkach, do rozmycia konturów debaty? Zamiast ujmować wydarzenia roku 1989 w sposób podmiotowy, proponujemy rozpatrywać je przez pryzmat dyskursów politycznych i intelektualnych, prac z zakresu nauk społecznych, debat i sporów publicznych odbywających się w różnych przestrzeniach (prasa, literatura, kinematografia, sztuki plastyczne, oficjalny dyskurs komemoratywny).

Szczególnie będą nas interesowały następujące zagadnienia:

- Jakie są narodowe reprezentacje wydarzeń 1989 roku? W jaki sposób są one przedstawiane w Polsce, na Węgrzech, w byłym NRD, a także w państwach Unii Europejskiej, czy nawet w ogóle w skali Unii jako takiej? Jakie fakty składają się na te wydarzenia w poszczególnych krajach i czym można tłumaczyć występujące między nimi różnice?

- Jakim miejscom i przedmiotom materialnym związanym z tymi wydarzeniami nadano znaczenie symboliczne (okrągły stół, Plac Uniwersytecki w Bukareszcie, mur berliński, etc.)? Jak i w jaki sposób wydarzenia te są upamiętniane?

- Jakie interpretacje nadawano wydarzeniom roku 1989 jeszcze w czasie ich trwania, jak – używając terminu B. Gobille’a – wyglądał „proces nadawania znaczeń” (le travail de la signification) tych wydarzeń przez ich aktorów i obserwatorów?

- Jakie interpretacje i konflikty interpretacyjne miały miejsce w różnych obszarach przestrzeni symbolicznej, w literaturze, sztuce, kinie, naukach społecznych, na arenie walki politycznej, wśród ruchów społecznych, w środowiskach ekonomistów, etc.?

Zaproszenie do wygłoszenia referatów podczas konferencji jest skierowane przede wszystkim do doktorantów i młodych pracowników naukowych. Językiem konferencji będzie francuski. Wystąpienia w języku angielskim i polskim będą również przyjmowane. Przewidywane jest tłumaczenie symultaniczne. Propozycje referatów (wraz z krótkim streszczeniem – do 400 słów) i krótkie CV prosimy nadsyłać na adres: colloqueevenement@yahoo.fr do 30 maja 2008 r. Rada Naukowa Centrum Michela Foucault dokona wyboru spośród nadesłanych propozycji abstraktów. Wszystkie osoby, które wysłały swoje zgłoszenie zostaną powiadomione o decyzji najpóźniej 30 czerwca 2008 r. Pełny tekst wystąpienia należy nadesłać organizatorom najpóźniej do 20 września 2008. Centrum Michela Foucault sfinansuje koszty zakwaterowania wszystkich uczestników, a w niektórych przypadkach również koszty przejazdu.

Komitet organizacyjny :

Agnès Chetaille (CEMS-EHESS), Matthieu Gillabert (Institut d'histoire contemporaine, Université de Fribourg), Gauthier Graslin (Géophile-ENS Lyon), Jérôme Heurtaux (CERAPS-CNRS), Audrey Kichelewski (CMF-EHESS), Cédric Pellen (SPIRIT-CNRS), Karolina Sztandar-Sztanderska (IS UW, CERI IEP), Maja Szymanowska (GRIHL-EHESS), Paweł Rodak (IKF-UW)

Kontakt i informacje : colloqueevenement@yahoo.fr

______________________________________________________________

• Centre Michel Foucault d'études françaises
• Ecole des hautes études en sciences sociales
• Warsaw University

Workshop

« The Event 1989 »
Twenty Years of Interpretations.

17-18th October 2008
Warsaw University

In his movie 12.08 East of Bucharest, Romanian director Corneliu Porumboiu turned Ceaucescus’ flight attempt, on December 22th 1989, into the symbol of « the event 1989 » in Romania. In this country, the December « revolution » has been perceived as a structuring occurrence throughout popular representations and the memory of the past. This conception has also been applied to the dismantling of the Berlin wall in East-Germany, or the political round-tables set in Poland and Hungary. Considered as the meeting point between a still relatively unknown communist past and a present difficult to decipher, 1989 has been conceived as a symbolical crucible spurning transformations leading to an in-depth reshaping of the politics, economics and society in the East of Europe. However, the timeframe encompassing the actual events encapsulated in 1989 is rather short, lasting from a few days to a few weeks at the most. It doesn’t hamper the affected societies to hail 1989 as a powerful reshuffle of political, economical and social trends ordinarily set in longer time span. In order to cope with this paradox, the players in social life strove to create a discourse aiming to bestow on 1989 a symbolical dimension.

Scientific, intellectual and political narratives, artistic and literary works on postcommunism in Eastern and Central Europe always refer to 1989 as a turning point. Some understand 1989 as a new beginning while others argue that this event only entailed a reshaping of the preexistent society. 1989 has become a mark around which past, future and present representations are constantly challenged and rethought. 1989 is always thought as a central event in the history of Eastern Europe, of Europe or of the world, as a « regime change », « revolution » or « systemic change ». This interpretation is generally ambiguous: it neglects the event’s complexity and favors teleological approaches; there is a danger of underplaying national idiosyncrasies by summing up particular narratives in an all-encompassing, built-up event.

Our goal is neither to celebrate the event twenty years after its occurrence, nor to lessen its significance by overstressing the resilient trends emerging under the discontinuities it spearheaded or trying to outline the present in the light of the past. We rather aim to map out the sense-making mechanisms making 1989 understandable. Is there only one 1989 or is 1989 rather made by the coalescence of multiple national 1989, whose unification under a common symbolic was apocryphal? How did the time sequence 1989, from its unfolding onwards, lead to interpretations, reinterpretations and interpretation conflicts depending on the interpreters, the context and the settings producing the discourses? The dominant view exposing 1989 as a sequence of democratic transition or as a liberal revolution seems to have recently lost ground in favor of other emerging interpretations on the nature of these transformations. How does a dominant interpretation settle in our representations and gets ultimately challenged again? Why does this interpretation finally get questioned and leaves space to a plurality of interpretations or, in some cases, to a blurred explanation?

We will be careful not to substantialize the event but to tackle it through political and intellectual discourses, social-studies works, debates and public controversies in the spaces where its writings and rewritings take place.

We will focus on several aspects of the problem :

- What national visions of the event? How is 1989 being portrayed in Poland, in Hungary, in East-Germany and in other countries of the European community? What facts does 1989 include in different countries and how can we explain theses discrepancies?

- Beyond the historical facts, what physical proofs constitute the event’s legacy (polish round table, university place in Bucarest, Berlin Wall ...) and for what symbolical meaning? Do celebrations take place and how?

- What were the interpretations of the event created while it still was happening? What is the « work of signification (B. Gobille) mad by players and watchers of an event as it is being made?

- What are the interpretations and interpretational conflicts on the event after 1989, in universes of symbolical production (literature, cinema, art...), the social-studies and the arena of political competition, social movements, economic milieu, etc...

French will be the working language. The language of the papers may be in French, Polish or English. A French-Polish simultaneous translation will be available.

Paper proposals (400 words abstract) and a short CV must be sent to colloqueevenement@yahoo.fr before May 30th 2008. Centre Michel Foucault’s scientific committee will review and select the proposals. The candidates will be informed about their participation to the conference June 30th 2008 at the latest. The conference papers must be sent to the organizers before September 20th 2008. The Centre Michel Foucault will pay for accommodation for all participants along with their transportation costs.

Organizational staff :

Agnès Chetaille (CEMS-EHESS), Matthieu Gillabert (Institut d'histoire contemporaine, Université de Fribourg), Gauthier Graslin (Géophile-ENS Lyon), Jérôme Heurtaux (CERAPS-CNRS), Audrey Kichelewski (CMF-EHESS), Cédric Pellen (SPIRIT-CNRS), Karolina Sztandar-Sztanderska (IS UW, CERI IEP), Maja Szymanowska (GRIHL-EHESS), Paweł Rodak (IKF-UW)

Contact and information : colloqueevenement@yahoo.fr